Το Φαράγγι της Σαμαριάς είναι το μεγαλύτερο της Ελλάδας και η διάσχισή του αποτελεί τον κύριο σκοπό του ταξιδιού πολλών τουριστών που φτάνουν στην Κρήτη. Η κατάβασή του, με μήκος 18 χιλιόμετρα, διαρκεί από 4 έως 7 ώρες ανάλογα με την εμπειρία και τις αντοχές των πεζοπόρων. Η κατάβαση ξεκινάει από το οροπέδιο του Ομαλού στα Λευκά Όρη και καταλήγει στο παραθαλάσσιο χωριό Αγία Ρουμέλη στα νότια του νομού Χανίων. Η είσοδος γίνεται από την περιοχή «Ξυλόσκαλο» στα 1.200 μέτρα υψόμετρο. Για να εισέλθετε στο φαράγγι, κόβετε εισιτήριο στο φυλάκιο του Εθνικού Δρυμού. Το Φαράγγι της Σαμαριάς και μια μεγάλη περιοχή, περίπου 48.500 στρεμμάτων, γύρω του έχουν χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός, που το 2010 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας της UNESCO. Εκεί ζουν τα αγριοκάτσικα της Κρήτης, τα Κρι – Κρι, αλλά και πολλά άλλα είδη ζώων που δεν συναντώνται εύκολα αλλού: Ο κρητικός ασβός (άρκαλος), το κρητικό κουνάβι (ζουρίδα), ο κρητικός αγκαθοποντικός, η κρητική νυφίτσα (καλογιαννού). Γυπαετοί, χρυσαετοί και όρνια απαρτίζουν την ορνιθοπανίδα του δρυμού, μαζί με εκατοντάδες άλλα μικρότερα είδη πτηνών. Περισσότερα από 450 είναι τα είδη της χλωρίδας του φαραγγιού, πολλά από τα οποία είναι επίσης μοναδικά στον κόσμο, γι’ αυτό και απαγορεύεται να κόβεται τα φυτά που θα βρίσκετε κάτα την διάρκεια της πεζοπορίας σας. Το Φαράγγι της Σαμαριάς πήρε το όνομά του από τον μικρό βυζαντινό ναό που βρίσκεται στο μέσο του φαραγγίου περίπου, χτίστηκε το 1379 και ονομάζεται Οσία Μαρία. Από το εκκλησάκι αυτό ονομάστηκε και το χωριό «Σαμαριά», που είχε χτιστεί δίπλα, και εγκαταλείφθηκε από τους μόνιμους κατοίκους του το 1962, με την ανακήρυξη του Εθνικού Δρυμού. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν στάση από τους πεζοπόρους και από τους φύλακες του Εθνικού Δρυμού. Υπολογίζεται πως οι σχηματισμοί του φαραγγιού (το κύριο φαράγγι «συναντά» αρκετά μικρότερα κατά την διαδρομή του) δημιουργήθηκαν πριν από περίπου 14 εκατομμύρια χρόνια, όταν οι γεωλογικές ανακατατάξεις στην περιοχή διέρρηξαν τους πέτρινους όγκους. Το μεγαλύτερο πλάτος του φαραγγιού της Σαμαριάς φτάνει τα 150 μέτρα, ενώ το στενότερο σημείο του είναι οι «Πόρτες» – λίγο πριν την έξοδο – με πλάτος 3 μέτρα. Οι βράχοι εκεί φτάνουν σε ύψος στα 600 μέτρα και το τοπίο κόβει την ανάσα! Το φαράγγι είναι καταπράσινο και κατάφυτο. Τα λιβάδια εναλλάσσονται με τα δάση με πεύκα, κυπαρίσσια, πουρνάρια κ.ά. Κατά μήκος του Φαραγγιού της Σαμαριάς θα βρείτε 22 πηγές με πόσιμο νερό. Σπήλαια, όπως ο Δαιμονοσπήλιος, και κορυφές απρόσιτες όπως αυτή του Μελινταού στα 2.134 μέτρα ή του Γκίγκιλου στα 1.864 μέτρα, το οριοθετούν και σας απομονώνουν από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο χώρος και ο χρόνος, αποκτούν άλλες ιδιότητες μέσα στο πανάρχαιο φαράγγι και η τόσο στενή επαφή με την φύση, σας κάνει να αναθεωρήσετε και να «δείτε τα πράγματα υπό άλλο πρίσμα». Η ανθρώπινη επέμβαση είναι διακριτή σε διάφορα σημεία, έχει όμως αφομοιωθεί από το φυσικό περιβάλλον και αποτελεί πια αξιοθέατο εξίσου σημαντικό με τις ομορφιές της γης. Πρόκειται για βυζαντινά ξωκλήσια, βενετσιάνικα οχυρά, αλλά και ερείπια από αρχαίες πόλεις και παλαιοχριστιανικούς τάφους. Λίγο πριν την έξοδο βρίσκονται τα ερείπια της παλιάς Αγίας Ρουμέλης, ένα ακόμη χωριό που εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του, για να ξαναχτιστεί στην παραλία εκεί που το φαράγγι τελειώνει.
Χρήσιμες πληροφορίες για τον επισκέπτη
Η τεράστια έκταση του Φαραγγιού της Σαμαριάς και ο ενθουσιασμός των πεζοπόρων είναι η συχνή αιτία που πολλοί «ξεστρατίζουν» από το κεντρικό μονοπάτι με αποτέλεσμα να μην μπορούν μετά να το ξαναβρούν, γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή. Θα πρέπει να ακολουθείτε πάντα τη σήμανση. Το Φαράγγι της Σαμαριάς μένει ανοιχτό συνήθως από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, ανάλογα πάντα με τις καιρικές συνθήκες. Αν επιλέξετε να το διασχίσετε την άνοιξη ή το φθινόπωρο θα αποφύγετε την πολυκοσμία. Το καλοκαίρι όμως, ιδιαίτερα τις περιόδους αιχμής έως και 3.000 άτομα διασχίζουν το Φαράγγι της Σαμαριάς ημερησίως. Συνήθως ξεκινούν γύρω στις 08:00 το πρωί, έτσι ώστε να φτάσουν στην Αγία Ρουμέλη το μεσημέρι, να βουτήξουν στην καταγάλανη θάλασσα στην παραλία και να πάρουν το πλοίο για να φύγουν προς τα Σφακιά ή την Παλαιόχωρα. Αν προτιμάτε μια πιο ήρεμη κατάβαση, ξεκινήστε το μεσημεράκι και περάστε τη νύχτα σας στα ενοικιαζόμενα δωμάτια της Αγίας Ρουμέλης.
Καλό θα είναι να εισέλθετε στο Φαράγγι της Σαμαριάς ελαφριά ντυμένοι, με ειδικά παπούτσια πεζοπορίας (τις γνωστές ορειβατικές αρβύλες), να έχετε μαζί σας ελαφρύ φαγητό και βέβαια καπέλο και αντηλιακό. Νερό θα πιείτε από τις πηγές του φαραγγιού, που θα συναντάτε πολύ συχνά στην πορεία σας. Στη διαδρομή υπάρχουν και τουαλέτες. Οι κανόνες που θα πρέπει να τηρήσετε ενώ βρίσκεστε μέσα στο Δρυμό είναι απαράβατοι και βοηθούν στην διατήρησή του. Φύλακες θα συναντήσετε πολύ συχνά, και θα λύσουν τυχόν απορίες, αλλά θα σας βοηθήσουν σε ό,τι χρειαστείτε.